Sabel als statussymbool
In onze gewesten mochten de douaniers in
dienst aan de landsgrenzen al zeker bewapening dragen vanaf de Oostenrijkse
Periode (1715-1795), inclusief musketten, pistolen en blanke wapens als sabels
en bajonetten.
De douaniers kregen hier evenwel pas een volwaardig uniform voorgeschreven in het jaar 1801, dus ten tijde van de Franse bezetting (1794-1814). Napoleon Bonaparte – toen nog consul van de République française - stak die periode overigens heel wat staatsambtenaren in uniform (prefecten, diplomaten, veld- en boswachters,…) en daar waren ook de douaniers bij. Dat is een militair trekje dat tot de dag van vandaag bij onze administratie is blijven hangen, zij het in uiteenlopende vormen en kleuren.
Kort na de Belgische revolutie reorganiseerde de regent, baron Surlet de Chokier, op 18 maart 1831 het douanekorps. De Douane werd ondergebracht in één administratie met de Accijnzen en de DirecteBelastingen. Een Koninklijk Besluit van 14 juni 1832 legde voor de douaniers een uniform vast, dat op regelmatige tijdstippen zou worden aangepast aan de noden en de mode. De meest recente wijziging werd in 2015 doorgevoerd.
Sabels waren van bij aanvang voorzien voor alle rangen bij de douane. Voor de hogere kaders – vanaf onderbrigadier- waren ze niet zozeer bedoeld als effectief wapen maar eerder als symbool van hun hoedanigheid. Jammer genoeg zijn de beschikbare bronnen vrij vaag over wat voor type sabel er werd gebruikt, maar het waren blijkbaar wel modellen die werden overgedragen vanuit het leger. Rond 1900 ging het om een “sabre d’officierd’infanterie” van het model 1850. Het is één van dergelijke sabels die in onze collectie werd opgenomen, maar de precieze origine van dit topstuk is niet bekend. Frappant is dat dit exemplaar werd gemaakt door de Manufacture nationale de Châtellerault. Dat is een Franse firma, dus mogelijk werden deze sabels in het buitenland aangekocht of werden ze ondereen Franse licentie geproduceerd door een Belgische onderaannemer. Ze lijken trouwens heel sterk op gelijkaardige sabels voor Franse infanterieofficieren.
De sabels zijn in onze administratietijdens of kort na de Eerste Wereldoorlog in onbruik geraakt. Bij de beschrijving van het kakiuniform dat in 1919 werd ingevoerd is er alvast géén sprake meer van blanke wapens, laat staan van de sabels met een veeleer ceremoniële functie. Opvallend is evenwel dat we in het documentatiecentrum van het D&Amuseum beschikken over een portretfoto van de directeur generaal van onze administratie in 1927, waarbij hij wel degelijk een sabel draagt. Het is trouwens niet de enige keer dat het beeldmateriaaltegenstrijdig is met wat er in de bronnen wordt voorgeschreven, maar het is welde meest recente foto van een Belgische douanier met een blank wapen in onze collectie.