Object van de maand maart 2013: "de korte staaf"
Zonder juiste documenten passeer je vandaag de dag geen enkele douanier. Ook in het verleden was dit het geval en zonder officiële stempel werden documenten waardeloos. Voor het afstempelen van documenten gebruikten onze collega’s uit het begin van de negentiende eeuw een “KORTE STAAF”.
De oudste korte staven, daterend uit de jaren 1806 tot 1811, droegen de tekst “CONVOYEN EN LICENTEN” met het wapenschild van het toenmalige Koninkrijk Holland van Louis Bonaparte en hadden geen volgnummer. Later kwam dan de tekst “INDIRECTE BELASTINGEN” zoals die in onze gewesten tot 1819 werd gebruikt. Bij Koninklijk Besluit van 6 juni 1819 werd de benaming CONVOYEN EN LICENTEN gewijzigd in DOUANE en INDIRECTE BELASTINGEN in ACCIJNZEN. In de loop der jaren zijn de stempels uiteraard wel wat van uitzicht veranderd, maar een handvat en stempelvlak kom je steeds tegen.
De korte staaf die in de lobby van het Financiecentrum Noordster opgesteld staat, is een accijnsstempel van de directie Luik. De stempel heeft een houten middenstuk en de twee uiteinden zijn voorzien van een koperen huls met een metalen stempel.
Aan de ene kant staat: “’s KONINGS DIENST” waarmee men wilde zeggen in dienst van het toenmalige staatshoofd, koning Willem I. Aan de andere kant lees je in spiegelschrift:“INDIRECTE BELASTINGEN, HET WAPEN VAN HET KONINKRIJK DER VERENIGDE NEDERLANDEN, Lk EN EEN VOLGNUMMER”.
De volgnummers hier zijn 89 en 98. De letters Lk duiden op de directie Luik waar deze stempels werden gebruikt. De afdruk gebeurde op zegellak. Een opmerkzame lezer zou het vreemd kunnen vinden dat een Luikse stempel in het Nederlands was bedrukt. Prof. Dr. Van Den Poel, schreef reeds in 1952 in het Technisch Maandblad dat er hier twee mogelijke antwoorden voor zouden kunne zijn:
A) Na al die oorlogen was er veel schuld en bezuinigen was de boodschap. Was het daarom dat men het overbodig vond om twee soorten korte staven te produceren?
B) Aan de ene kant “ ’s Koningsdienst” in het Nederlands en aan de andere zijde een Franse tekst oogt wel een beetje vreemd, vindt u ook niet? Dan maar beide in het Nederlands…
Ook een wapen?
Dit object was in de eerste plaats het identificatiebewijs van de ambtenaar. Maar … diezelfde Prof Dr. Van Den Poel schreef dat deze korte staaf nog een ander doel kon dienen dan louter stempelen. Het middenstuk met twee vingers links en met twee vingers rechts werd, wanneer de nood het hoogst was, namelijk een uiterst praktisch verdedigingsmiddel. Agressie is van alle tijden en begin negentiende eeuw liepen er natuurlijk ook mensen rond met een kort lontje, waardoor zo’n extra verdedigingswapen wel eens van pas kon komen.